نشست تخصصی با عنوان آینده دانشگاه اسلامی ؛ باید ها و نباید ها

رویکرد اصلی سخنرانان نگاه انتقادی و آسیب شناسانه وضع موجود دانشگاه در نسبت با دانشگاه اسلامی مطلوب .

طرح بحث نشست :

با توجه بـه رسالت دانشگاه در سه مقوله «انسانسازی»، «قطـع وابـستگی و اسـتقلال کـشور » و «حفـظ و تـداوم انقلاب اسلامی»، شـأن و جایگـاه خطیراستاتید و دانشجویان در رسیدن به دانشگاه مطلوب مشخص می گـردد . بـا ابتنـاء بـرمـوارد مـذکور، اساتید وارث انبیاء محسوب می شوند و باید آموزش را همراه با اشاعه تقوا انجام دهند . دانـشجویان نیز با تزکیه نفس و تقویت ایمان خویش، به بیداری و آگاه سازی ملتها بپردازند. قطع وابـستگی و استقلال کشور هم در گرو تربیت متخصصین مستقل و خودباور است . در اندیشه اسلامی، همواره علم و علم آموزی با تهذیب ودینداری همراه بوده اسـت و ایـن، حکایت از تقدس فرایند تعلیم و تربیت دارد . تأکید مکـرر قـرآن بـر تهـذیب وتعلـیم، دو رسـالت بزرگ پیامبران، الگوی روشنی را فرا روی کسانی مینهـد کـه گـام در راه پیـامبران مـیگذارنـد و رسالت آموزش و راهبری را بردوش میکشند.

در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران نیز که بر آموزه های دینی ابتناء یافتـه اسـت، معلـم،مربی و استاد از شأن و منزلتی ویژه برخوردارند . استاد عـلاوه بـر انتقـال دا نـش، در شـکل دهـی بـه شخصیت آموزندگان علم نیزمـؤثراسـت . او کـارگزار فـضیلت بخـشی کـه خـود مقدمـه بیـنش و شناخت میباشد، محسوب میگردد. چنین شناختی مانع از بکـارگیری علـم در مقاصـد غیـر الهـی میشود. از سوی دیگر نیز بر آموزنده علم فرض است که در کنار هر گام بـرای تحـصیل علـم، یـک گام هم برای تحصیل اخلاق و تهذیب بردارد . (صحیفه امام،ج2،ص37)

با نگاهی به آراء و اندیشه های حضرت امام خمینی درباره تمدن، آشکار می گردد که تمـدن باید تمدن الهی واسلامی باشد. ایشان میفرمایند:«همه با هم، همه با هم به جلو برویم. همه با هم بـه [سـوی] یـک تمـدن صـحیح نـه تمـدن محمدرضایی. تمدن الهی، تمدن رسول اللهی، آن که همه اقشارش را، سیاه و سفیدش را هیچ فـرق نمیگذارد مگر اینکه به تقوا .»  (همان،ج6،ص343)

امام با اشاره به گذشته، تمدن مسلمین را تمدن برترمی دانند ومعتقدند:  «تمدن آنها (مسلمین) فوق تمدنها بود، معنویات آنها بالاترین معنویـات بـود، رجـال آنهـا برجستهترین رجال بود ... سیطره حکومتشان بر دنیا غالب شده بود . دیدند که با این سیطره، بـا این وحدت دول اسلامی، نمیشود تحمیل کرد چیزهـایی را کـه آنهـا مـی خواهنـد؛ درصـدد چـاره برآمدند؛ چاره این بود که بین ممالک اسلامی تفرقه بیندارند ». (همان،ج1،ص374 -375 )

بدین ترتیب ضرورت احیـاء تفکـردینـی و مظـاهر تمـدن اسـلامی هویـدا مـی شـود. در ایـن خصوص نخبگان سیاسی و فکری به طور کلی سه شیوه را در پیش می گیرند. عـده ای راه چـاره را پیروی از تمدن غرب و تقلید جوامع اس لامی از تجربه غربیها در ابعاد مختلف توسعه می دانند. این خط مشی را می توان «راهبرد نوگرایی» نامید. گروهـی دیگـر کـه تعلـق خـاطرو تعهـد بیـشتری بـه ارزشها، عقاید و سنن دارند «راهبرد مقاومت حفاظتی» را در پیش میگیرند که مبتنی بـر آن تمـام مظاهرپیشرفت و تمدن غرب را انکار میکنند. در مقابل این دو گروه، دسته سوم، درباره غرب و دستاوردهای آن، رهیافتی گزینشی دارنـد .

این گروه غرب را تمدنی با جنبه های مثبت و منفـی مـی داننـد. بـرای آنهـا شـناخت دقیـق و عمیـق جنبه های تمدن غرب ضروری است . از سوی دیگر آنان اسـلام را تمـدنی بـا دسـتاوردهای جدیـد فرهنگی میدانند و خواستار ظهور اسـلام همچـون جنـبش اجتمـاعی سیاسـی هـستند و نیـزدر پـی بازگشت به پیام اولیه اسلام می باشند.این طرز تفکر را مـی تـوان مبتنـی بـر «راهبـرد تجدیـد حیـات اسلامی» دانست  مجموعه آموزش عالی کشور برای آموزش و توسعه دانش بشری مبتنی برغایت گرائی آفرینش، آموزه های وحیانی و معارف و علوم اسلامی پایه گذاری شده و براین باور است که درتعالیم اسلام ، ظرفیت و جامعیتی نهفته است که با کشف، تبیین و کاربردی کردن آن، می توان درعلوم و فنون بشری به ویژه علوم انسانی / اجتماعی تحولی عظیم پدید آورد و درپرتو آن عالمان شایسته و فرهیخته تربیت کرد .  دانشگاه برمبنای اصول و ارزشهای اسلامی، علم را نوری خدایی، سرمایه ای والا ومایه کمال و تعالی انسانهای مستعد و مهذب می داند و معتقد است که تعلیم و تعلم همراه با تهذیب نفس، درراستای حرکت انبیاء الهی علیهم السلام و مهمترین رسالت انسان است و تنها باالهی شدن انگیزه ها و هدفها و توام شدن علم و عمل، نقش حقیقی علم در جامعه بشری ایفا خواهد شد .  مرکز علمی، دانش آموختگانی دین محور، آگاه به زمان و متعهد به آرمانها و ارزشهای اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم تربیت کند و درراستای تعلیم و تبلیغ معارف اسلام و اهل بیت علیهم السلام الگویی نوین ارائه داده و در نظام آموزش عالی و اداره امور جامعه اسلامی تحولی اساسی ایجاد کند.

نتیجه گیری :

در این نشست ها برآنیم که با گوشزد کردن وظایف دانشگاه برای تحقق اهداف وارتقای مستمر کیفیت خود توجه جدی به موارد زیر را متذکر شود:

1- جذب نخبگان : انتخاب دانشجویان برجسته و با استعداد از نظر اخلاقی و علمی، استادان عالم، مومن و مهذب دارای استقلال فکری .

2- تقویت ایمان و غیرت دینی، رشد اخلاق اسلامی و تهذیب نفس ازراههایی مانند ایجاد فضای سالم اعتقادی واخلاقی و ارائه آموزه ها و الگوهای عملی

3- اصلاح و ارتقاء مستمر و توسعه برنامه ها و محتوای آموزشی، پژوهش محور کردن آموزشها، کارآمد کردن برنامه ها و دروس و تاسیس دوره های آموزشی جدید درراستای اهداف و براساس نیاز سنجی از جامعه خصوصا" درمقاطع تحصیلات تکمیلی .

4- تقویت پژوهش به ویژه در جهت تحقق نظامهای معرفتی برپایه تعالیم اسلام,گسترش مرزهای علوم اسلامی و تحقیقات میان رشته ای بین علوم اسلامی و علوم انسانی / اجتماعی و ارائه دستاوردهای آن .

5- رشد فزاینده علمی از راههایی مانند تقویت فضای برخوردار از نشاط، انگیزه، خلاقیت و آزاد اندیشی علمی، دانش پژوهی، ترویج روحیه نقادی، انتقاد پذیری و رسیدن به تفاهم، ایجاد بنیه لازم برای کسب مدارج علمی بالاتر و تسهیل دستیابی به منابع علمی و اطلاعات .

6- ارتقاء کیفیت مدیریت دانشگاه باتوجه به مقتضیات و تحولات علمی، اجتماعی و فناوری، تقدم کیفیت بر کمیت برون دادها، مشارکت دانشگاهیان و تخصیص بهینه امتیازات و تسهیلات برپایه اهداف و نظام ارزشیابی .

7- تنظیم و تقویت مستمر ارتباط باسایر مراکز علمی، به ویژه مراکز علمی همسو و استفاده کنندگان از خدمات و دستاوردهای دانشگاه شامل مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی، نهادها و دستگاههای نظام جمهوری اسلامی ایران، عموم مردم ایران اسلامی و کشورهای اسلامی و سایر کشورهای جهان .

8- استفاده از فناوریهای جدید برای بالا بردن سرعت، دقت و کارآمدی آموزش و پژوهش و تسهیل ارتباطات علمی، باتوجه به مقتضیات و نیازهای جامعه، بااین تاکید که فناوری همواره نقش ابزاری برای تحقق رسالت دانشگاه داشته باشد .

9- متعهد بودن دانش و دانشگاهیان درقبال عدالت، حرمت و کرامت انسانی، حفظ نعمتهای الهی و محیط زیست و مشکلات و آلام بشری .

10- متعهد بودن دانش و دانشگاهیان درقبال افزایش انسجام اجتماعی، برادری، محبت، نظم اجتماعی، وجدان کار، تعهد پذیری و کاهش و رفع مشکلات جامعه از راههایی مانند بررسی مستمر نیازها و تغییر و تحولات اجتماعی، کاربردی کردن تحقیقات بنیادی، ارایه راهکارهای علمی و عملی برای برطرف کردن نیازهای متنوع، متحول و فزاینده جامعه، مقابله با تهاجمات فکری و فرهنگی از موضع تفکر اسلامی، هدایت جامعه به سمت خوداتکایی و افزایش مشارکت مردم در اعتلای نظام اسلامی.